1.604 PALABRAS PARA AVELINO
Xesús Redondo Abuín
Avelino Pousa Antelo morreu de vello. E ninguén o diría. Parecía un meniño de espírito. Igual bailaba na punta do pé que tocaba o tamboril despois de soltar un espiche. Sempre florido.
Este home, este bo home, viviu 40 anos sen telas todas consigo: cada vez que picaba á súa porta a leiteira nunca sabía a ciencia certa se sería a leiteira ou non sería. Afortunados os que non saben o que é ter que estar con esa mosca tras da orella corenta anos consecutivos noite e día.
Souben que este home, bo, repito, andaba coa mosca tras da orella nada máis que o vin. Foi en Romero Donallo, onde tiña daquela el o seu domicilio. Fomos falar con el outro e máis eu con motivo da manifestación nacional e de clase do 4 de Nadal pola autonomía de Galicia que íamos celebrar ós poucos días en Vigo. Íamos dous, xa digo, un excelente compañeiro da UGT e mais eu. E a nosa misión era lograr o seu plácet e o seu apoio activo á manifestación xa que fora en 1936 un activo entusiasta na campaña do SI. Pero nin nós o coñecíamos nin el nos coñecía. Factor nunca propicio. Ou case nunca propicio.
Primeiro entreabriunos a porta. Despois franqueóunola e xa todo foi boas maneiras e cortesía. Ben se vía que estabamos tratando cun mestre que abeberara nos mananciais da Institución Libre de Ensinanza. Todo foi pedagoxía, bo trato e bonhomía. Pero saír saímos de oílo os dous sen saber se a súa exquisita corrección era non ou era si. Non fomos quen a colixilo.
E vouno dicir. Só trinta anos despois souben por el mesmo que era non. Que non asistiu en Vigo á manifestación do 4 de Nadal pola autonomía de Galicia. Co cal se librou dunha boa, que foron moitas e moi duras as cargas que efectuou contra nós, contra todos nós, a policía. A manifestación ser foi un éxito de asistencia. Pero a policía empregouse tan a fondo e tan a eito que fomos moitos os que levamos ben que rascar para varios días: preñadas, vellos, mozos, nenos... recibiran orde de cargar sen contemplacións e así fixeron. Cargaron brutalmente. Durante horas. Por todo Vigo. Un dos que levou ben que rascar foi, como non, o profesor Alonso Montero. Que sempre logra non pasar desapercibido nin sequera entre miles. Tanto mallaron nel que, nun momento dado, chegou a carpirlle á policía fóra de si ¡non me peguen máis, hostia! Pero de nada lle serviu. Foi como se non carpise. Igualiño.
O noso flagrante fracaso no intento de recuperar para a mobilización política ó veterano galeguista deixounos ós dous, ó compañeiro de UGT e a min, coa alma tocada. Tocadísima. Pero tampouco era cousa nin de quedarnos chafados nin de afeárllelo ó bo de Avelino. Non nos quedaba outra que reaccionar con espírito deportivo. E encaixámolo. Qué remedio. E ben pensado, hai que dicir que fixemos ben, que fixemos moi ben en facernos cargo de que gato escaldado, da auga fría escapa. Se faríamos ben, que un ano ou dous despois de nós os dous, chegou a xunta el David Otero e engraxoulle os eixes e púxoo a rodar como novo ata que o seu reloxo biolóxico lle dixo ata aquí chegaches, Avelino ¡Olé! por David Otero, ¡olé!, ¡ole! e ¡olé!
Foi así. Logo despois Avelino sacudiuse a mosca que levaba consigo desde o fin da incivil Guerra Civil e volveu ser o activista que tiña sido. Coincidín con el en moitos sitios: en Teo, en Saa, na Estrada, en Santiago, en Liripio... en multitude de sitios e en todos eles polo mesmo motivo: honrar a heroes e heroínas de Galicia e de España que preferiron morrer de pé e sen engruñarse defendendo a liberdade e o pan contra todos os perigos. E pagaron ca vida.
E non paso de aquí sen dicilo: teño fachenda de ter coincidido en actos civís e cívicos con tres ilustres activistas do séquito de Castelao. Son estes, aquí están: Don Avelino Pousa Antelo, Don Isaac Díaz Pardo e Don Antonio Fraguas Fraguas. Tres apóstolos da autonomía e da camaradería.
Aínda que Avelino chegou a dicirme a min un día que entre el e Isaac non todo foi sempre fraternidade e camaradería. Porque un era disciplinado e ortodoxo e outro era heterodoxo e díscolo. Cousa que ata Isaac recoñecía.
Tantas chispas teñen saltado entre eles que, seino por eles, unha noite saíron xuntos de pitada polo SI e a Isaac íaselle a man e a brocha e escribía TODO O PODER PARA OS SOVIETS e a Avelino, que quería que Isaac se ativese ás consignas recibidas, nun momento dado, fóiselle a lingua e o pé e rodaron polo chan brocha e pintura. Co cal Isaac fartouse de chamarlle reaccionario a Avelino e Avelino fartouse de chamarlle a Isaac bolchevista.
E a verdade é que Isaac chegou a chamarlles reaccionarios ata a Don Anxel Casal e a seu propio pai, Camilo Díaz Valiño. E un apareceu paseado nunha cuneta en Teo e outro apareceu paseado nunha cuneta en Saa. Para taparlle a boca a Isaac dun sopapo. Total para logo acabar votando desde 1982 ó partido de Paco Vázquez, aínda que facendo constar, iso si, unha vez tras outra que o seu voto rosa e non roxo era provisional e precario. É dicir, como son agora os postos de traballo; mentres Don Diñeiro se consolida como rei do mambo no imperio da plusvalía. Xa ningún emperador do diñeiro volveu falar de refundar o capitalismo ¿Para qué? Teñen toda a forza de traballo do mundo ós seus pés. E os sindicatos de clase, todos os sindicatos de clase, a velas vir.
Don Antonio Fraguas Fraguas tamén formou parte como Isaac e Avelino do séquito de Castelao, como digo máis arriba, cousa que nunca esgrimiu ó seu favor. Nunca procurou galardóns. Era tan modesto e austero el que se foi ó nunca máis tan lixeiro de equipaxe como se foi Don Antonio Machado. Ambos os dous fóronse co posto. Todo en ambos foi frugal. E foron felices. Moi felices. Máis que moitos dos que teñen de todo. Son os dous a proba do nove, a metáfora perfecta de que non é máis feliz quen máis ten senón quen menos precisa. Os dous nolo confirman. Eran e son dúas almas de porcelana.
E poden poñerlle o cuño. A Don Antonio Fraguas, gran antropólogo e gran persoa, pedinlle unha vez no nome da Asociación de Veciños que nos fixese o gran honor de vir a facer o pregón o día que inauguramos este novo e espléndido ámbito urbano de Santiago que se chama Fontiñas, e veu. Sen que fixese falta insistirlle. E pronunciou un pregón espléndido. Exquisito. Fun a buscalo e a levalo en taxi ó seu domicilio, pois daquela xa levaba el ó lombo un bo saco de anos, e coa naturalidade que gastaba el contounos durante o traxecto ó taxista e a min que un día apareceu pintado SI Ó ESTATUTO diante do centro no que el exercía a docencia e as autoridades competentes ordenáronlle que collese unha escoba e un caldeiro e que fose borra-la pintada. E sen dicir palabra obedeceu. Colleu o caldeiro e a escoba e foi. Pero en vez de limpar a pintada, o que limpou ben limpo foi todo menos as letras, co cal a pintada resultou máis rechamante aínda. A consecuencia foi fulminante: apartárono da función docente e puxérono a desempeñar funcións subalternas. Incluso a limpar os despachos das autoridades. Autoridades competentes, si. Pero qué canallas elas.
Hai filósofos que din que a historia é obra das personalidades. Que as masas son meros ceros, dos cales o seu valor depende do díxito que os antecede. Non é certo. A historia é obra de todos. Aínda que todos non teñamos a mesma relevancia. E estes tres persoeiros dos que estamos falando foron e son dos que engaden valor ó día a día colectivo.
Nos últimos trinta anos coincidín cos tres en multitude de ocasións, en multitude de sitios. Con Don Antonio eu sempre fun de oínte. El sempre de douto. Falase do que falase. El prodigar non se prodigaba en actos de signo netamente político.
Isaac e avelino, si. Con Isaac e con Avelino compartín tribuna ducias de veces en ducias de sitios. E non agardo máis para dicilo: se a min me quitasen as loitas nacionais e de clase que compartín con eles e con outros, deixaríanme na indixencia moral, quedaría no chasis. E para qué querería logo eu pasear por Galicia adiante a miña carcasa. Para nada. Para nada de nada.
Citarei algunha das tribunas e algúns dos sitios nos que coincidín con Avelino e con Isaac. Todos non. Perdín a conta. Sería imposible. Como están oíndo. Estes son algúns dos que me acordo agora a bote pronto: tres actos en honor ó chofer de Líster, Alfredo García Caramés, no cemiterio de Liripio; dous actos en honor a Anxel Casal na cuneta onde o envorcaron os seus asasinos; un acto en honor a Camilo Díaz Valiño na cuneta na que apareceu sen vida; coincidimos 5 ou 6 veces no cemiterio de Fontao en honor ós tres guerrilleiros alí abatidos o 21 de abril de 1947, nestas ocasións, como noutras moitas, compartimos tribuna David Otero, Abella, Bernardo Maiz, Mini, Mero e media Quenlla. Adoitaban ser actos abertos nos que todos podiamos facer uso da palabra libremente. E Avelino era un dos que nunca perdía de cubrir cupo. Ás veces con moeda forte, ás veces co solto que sempre levaba consigo. Así era Avelino. Así como digo.
Este home, este bo home, viviu 40 anos sen telas todas consigo: cada vez que picaba á súa porta a leiteira nunca sabía a ciencia certa se sería a leiteira ou non sería. Afortunados os que non saben o que é ter que estar con esa mosca tras da orella corenta anos consecutivos noite e día.
Souben que este home, bo, repito, andaba coa mosca tras da orella nada máis que o vin. Foi en Romero Donallo, onde tiña daquela el o seu domicilio. Fomos falar con el outro e máis eu con motivo da manifestación nacional e de clase do 4 de Nadal pola autonomía de Galicia que íamos celebrar ós poucos días en Vigo. Íamos dous, xa digo, un excelente compañeiro da UGT e mais eu. E a nosa misión era lograr o seu plácet e o seu apoio activo á manifestación xa que fora en 1936 un activo entusiasta na campaña do SI. Pero nin nós o coñecíamos nin el nos coñecía. Factor nunca propicio. Ou case nunca propicio.
Primeiro entreabriunos a porta. Despois franqueóunola e xa todo foi boas maneiras e cortesía. Ben se vía que estabamos tratando cun mestre que abeberara nos mananciais da Institución Libre de Ensinanza. Todo foi pedagoxía, bo trato e bonhomía. Pero saír saímos de oílo os dous sen saber se a súa exquisita corrección era non ou era si. Non fomos quen a colixilo.
E vouno dicir. Só trinta anos despois souben por el mesmo que era non. Que non asistiu en Vigo á manifestación do 4 de Nadal pola autonomía de Galicia. Co cal se librou dunha boa, que foron moitas e moi duras as cargas que efectuou contra nós, contra todos nós, a policía. A manifestación ser foi un éxito de asistencia. Pero a policía empregouse tan a fondo e tan a eito que fomos moitos os que levamos ben que rascar para varios días: preñadas, vellos, mozos, nenos... recibiran orde de cargar sen contemplacións e así fixeron. Cargaron brutalmente. Durante horas. Por todo Vigo. Un dos que levou ben que rascar foi, como non, o profesor Alonso Montero. Que sempre logra non pasar desapercibido nin sequera entre miles. Tanto mallaron nel que, nun momento dado, chegou a carpirlle á policía fóra de si ¡non me peguen máis, hostia! Pero de nada lle serviu. Foi como se non carpise. Igualiño.
O noso flagrante fracaso no intento de recuperar para a mobilización política ó veterano galeguista deixounos ós dous, ó compañeiro de UGT e a min, coa alma tocada. Tocadísima. Pero tampouco era cousa nin de quedarnos chafados nin de afeárllelo ó bo de Avelino. Non nos quedaba outra que reaccionar con espírito deportivo. E encaixámolo. Qué remedio. E ben pensado, hai que dicir que fixemos ben, que fixemos moi ben en facernos cargo de que gato escaldado, da auga fría escapa. Se faríamos ben, que un ano ou dous despois de nós os dous, chegou a xunta el David Otero e engraxoulle os eixes e púxoo a rodar como novo ata que o seu reloxo biolóxico lle dixo ata aquí chegaches, Avelino ¡Olé! por David Otero, ¡olé!, ¡ole! e ¡olé!
Foi así. Logo despois Avelino sacudiuse a mosca que levaba consigo desde o fin da incivil Guerra Civil e volveu ser o activista que tiña sido. Coincidín con el en moitos sitios: en Teo, en Saa, na Estrada, en Santiago, en Liripio... en multitude de sitios e en todos eles polo mesmo motivo: honrar a heroes e heroínas de Galicia e de España que preferiron morrer de pé e sen engruñarse defendendo a liberdade e o pan contra todos os perigos. E pagaron ca vida.
E non paso de aquí sen dicilo: teño fachenda de ter coincidido en actos civís e cívicos con tres ilustres activistas do séquito de Castelao. Son estes, aquí están: Don Avelino Pousa Antelo, Don Isaac Díaz Pardo e Don Antonio Fraguas Fraguas. Tres apóstolos da autonomía e da camaradería.
Aínda que Avelino chegou a dicirme a min un día que entre el e Isaac non todo foi sempre fraternidade e camaradería. Porque un era disciplinado e ortodoxo e outro era heterodoxo e díscolo. Cousa que ata Isaac recoñecía.
Tantas chispas teñen saltado entre eles que, seino por eles, unha noite saíron xuntos de pitada polo SI e a Isaac íaselle a man e a brocha e escribía TODO O PODER PARA OS SOVIETS e a Avelino, que quería que Isaac se ativese ás consignas recibidas, nun momento dado, fóiselle a lingua e o pé e rodaron polo chan brocha e pintura. Co cal Isaac fartouse de chamarlle reaccionario a Avelino e Avelino fartouse de chamarlle a Isaac bolchevista.
E a verdade é que Isaac chegou a chamarlles reaccionarios ata a Don Anxel Casal e a seu propio pai, Camilo Díaz Valiño. E un apareceu paseado nunha cuneta en Teo e outro apareceu paseado nunha cuneta en Saa. Para taparlle a boca a Isaac dun sopapo. Total para logo acabar votando desde 1982 ó partido de Paco Vázquez, aínda que facendo constar, iso si, unha vez tras outra que o seu voto rosa e non roxo era provisional e precario. É dicir, como son agora os postos de traballo; mentres Don Diñeiro se consolida como rei do mambo no imperio da plusvalía. Xa ningún emperador do diñeiro volveu falar de refundar o capitalismo ¿Para qué? Teñen toda a forza de traballo do mundo ós seus pés. E os sindicatos de clase, todos os sindicatos de clase, a velas vir.
Don Antonio Fraguas Fraguas tamén formou parte como Isaac e Avelino do séquito de Castelao, como digo máis arriba, cousa que nunca esgrimiu ó seu favor. Nunca procurou galardóns. Era tan modesto e austero el que se foi ó nunca máis tan lixeiro de equipaxe como se foi Don Antonio Machado. Ambos os dous fóronse co posto. Todo en ambos foi frugal. E foron felices. Moi felices. Máis que moitos dos que teñen de todo. Son os dous a proba do nove, a metáfora perfecta de que non é máis feliz quen máis ten senón quen menos precisa. Os dous nolo confirman. Eran e son dúas almas de porcelana.
E poden poñerlle o cuño. A Don Antonio Fraguas, gran antropólogo e gran persoa, pedinlle unha vez no nome da Asociación de Veciños que nos fixese o gran honor de vir a facer o pregón o día que inauguramos este novo e espléndido ámbito urbano de Santiago que se chama Fontiñas, e veu. Sen que fixese falta insistirlle. E pronunciou un pregón espléndido. Exquisito. Fun a buscalo e a levalo en taxi ó seu domicilio, pois daquela xa levaba el ó lombo un bo saco de anos, e coa naturalidade que gastaba el contounos durante o traxecto ó taxista e a min que un día apareceu pintado SI Ó ESTATUTO diante do centro no que el exercía a docencia e as autoridades competentes ordenáronlle que collese unha escoba e un caldeiro e que fose borra-la pintada. E sen dicir palabra obedeceu. Colleu o caldeiro e a escoba e foi. Pero en vez de limpar a pintada, o que limpou ben limpo foi todo menos as letras, co cal a pintada resultou máis rechamante aínda. A consecuencia foi fulminante: apartárono da función docente e puxérono a desempeñar funcións subalternas. Incluso a limpar os despachos das autoridades. Autoridades competentes, si. Pero qué canallas elas.
Hai filósofos que din que a historia é obra das personalidades. Que as masas son meros ceros, dos cales o seu valor depende do díxito que os antecede. Non é certo. A historia é obra de todos. Aínda que todos non teñamos a mesma relevancia. E estes tres persoeiros dos que estamos falando foron e son dos que engaden valor ó día a día colectivo.
Nos últimos trinta anos coincidín cos tres en multitude de ocasións, en multitude de sitios. Con Don Antonio eu sempre fun de oínte. El sempre de douto. Falase do que falase. El prodigar non se prodigaba en actos de signo netamente político.
Isaac e avelino, si. Con Isaac e con Avelino compartín tribuna ducias de veces en ducias de sitios. E non agardo máis para dicilo: se a min me quitasen as loitas nacionais e de clase que compartín con eles e con outros, deixaríanme na indixencia moral, quedaría no chasis. E para qué querería logo eu pasear por Galicia adiante a miña carcasa. Para nada. Para nada de nada.
Citarei algunha das tribunas e algúns dos sitios nos que coincidín con Avelino e con Isaac. Todos non. Perdín a conta. Sería imposible. Como están oíndo. Estes son algúns dos que me acordo agora a bote pronto: tres actos en honor ó chofer de Líster, Alfredo García Caramés, no cemiterio de Liripio; dous actos en honor a Anxel Casal na cuneta onde o envorcaron os seus asasinos; un acto en honor a Camilo Díaz Valiño na cuneta na que apareceu sen vida; coincidimos 5 ou 6 veces no cemiterio de Fontao en honor ós tres guerrilleiros alí abatidos o 21 de abril de 1947, nestas ocasións, como noutras moitas, compartimos tribuna David Otero, Abella, Bernardo Maiz, Mini, Mero e media Quenlla. Adoitaban ser actos abertos nos que todos podiamos facer uso da palabra libremente. E Avelino era un dos que nunca perdía de cubrir cupo. Ás veces con moeda forte, ás veces co solto que sempre levaba consigo. Así era Avelino. Así como digo.
